Avrupa Birliği, Gazze’deki artan saldırılar ve iki aydır süren yardım ablukasının tam olarak kaldırılmaması nedeniyle İsrail ile olan kapsamlı ticaret ve iş birliği anlaşmasını gözden geçirme kararı aldı.
Karar, AB’nin 27 dışişleri bakanından 17’sinin, bu ayın başlarında Hollanda Dışişleri Bakanı Caspar Veldkamp tarafından sunulan teklifi desteklemesinin ardından salı günü alındı.
Bu karar, AB Komisyonu’nun artık İsrail’in, AB-İsrail Ortaklık Anlaşması’nın insan haklarına ilişkin 2. Maddesini ihlal edip etmediğini belirlemek üzere bir inceleme başlatacağı anlamına geliyor. Bu madde, ticaret ve diplomatik ilişkileri tanımlayan kapsamlı bir anlaşmanın temelini oluşturuyor.
İsrail’den tepki
İsrail, Kallas’ın Salı günü geç saatlerde yaptığı duyuruya yanıt verdi. Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Oren Marmorstein, sosyal medya platformu X‘te bir açıklama yayınlayarak, AB’nin İsrail ile ilişkilerini gözden geçirme kararının nedenlerini reddettiklerini belirtti.
Marmorstein, İsrail’in “Hamas tarafından İsrail’e dayatılan” bir savaşta savunma pozisyonunda olduğunu vurguladı. Ayrıca, AB’ye İsrail hükümetinin Hamas tarafından reddedilen çok sayıda ABD ateşkes ve rehine takası anlaşması teklifini kabul ettiğini vurguladı.
“Bu gerçekleri görmezden gelip İsrail’i eleştirmek sadece Hamas’ın pozisyonunu sertleştiriyor ve Hamas’ı silahlarına sadık kalmaya teşvik ediyor. Hamas’ın bu tür eleştirilere yönelik son övgüsü bunun açık bir göstergesi ve savaşın uzamasına yol açıyor,” ifadesine yer verdi.
Dışişleri Bakanlığı sözcüsü ayrıca AB’yi, bölgeye yardım akışına izin vermek için son ABD ve İsrail girişimlerini görmezden geldiği için eleştirirken, “bu gerçeği” kabul eden ve İsrail’e desteklerini sürdüren diğer ülkeleri övdü.
Marmorstein ayrıca İsrail’in sorunu çözmek için AB temsilcileri ve üye devletleriyle görüşmeye açık olduğunu belirtti.
AB-İsrail Ortaklık Anlaşması
AB Dış İlişkiler Yüksek Temsilcisi Kaja Kallas, Brüksel’de gazetecilere, “Bugünkü tartışmalardan açıkça görüldü ki, İsrail ile anlaşmamızın 2. maddesinin gözden geçirilmesi için güçlü bir çoğunluk var,” dedi.
“Bu incelemeyi başlatacağız ve bu arada, insani yardımların serbest bırakılması İsrail’e bağlı,” diye ekledi.
- Madde, ilişkilerin “insan haklarına ve demokratik ilkelere saygıya dayalı” olmasını ve bunun hem iç hem de dış politikalara rehberlik etmesi gerektiğini belirtiyor.
AB, İsrail’in en büyük ticaret ortağı olup, yıllık ticaret hacmi 45 milyar euronun üzerinde.
İrlanda ve İspanya, 15 ay önce AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen’e yazdıkları yanıtsız bir mektupla anlaşmanın yeniden gözden geçirilmesini gündeme getirmişti, ancak başka bir AB ülkesinin desteğini alamamışlardı.
Ancak bu girişim, son haftalarda İsrail’in Gazze’ye uyguladığı “insani ablukanın” uluslararası insancıl hukukun ihlali olduğunu ve dolayısıyla 2. maddeye aykırı olduğunu söyleyen İsrail’in yakın müttefiki Hollanda’nın da desteğiyle yeni bir ivme kazandı.
Belçika, Finlandiya, Fransa, İrlanda, Lüksemburg, Portekiz, Slovenya, İspanya ve İsveç gibi dokuz üye devlet salı günkü dışişleri bakanları toplantısından önce Hollanda’nın teklifini kamuoyuna açıkça desteklemişti.
Salı günü Avusturya, Danimarka, Estonya, Malta, Polonya, Romanya ve Slovakya da bu incelemeyi destekledi.
Batı Şeria’da şiddet olaylarına karışan İsrailli yerleşimcilere karşı ek yaptırımlar uygulanmasını öngören başka bir teklif ise 27 üyeden 26’sının desteğini aldı, ancak Macaristan tarafından veto edildi.
İsveç Dışişleri Bakanı Maria Malmer Stenergard, daha da ileri giderek “bazı İsrailli bakanlara yönelik AB yaptırımlarını savunacağını” söyledi.
Salı günü daha erken saatlerde, İngiltere Gazze’deki “katlanılamaz” saldırılar nedeniyle İsrail büyükelçisini çağırdı ve ticaret görüşmelerini askıya aldı. Bu adım, İngiltere, Fransa ve Kanada liderlerinin İsrail’e kampanyayı durdurmazsa ve yardımları serbest bırakmazsa “somut adımlar” atacakları yönündeki tehdidinden sonra geldi.
AB’nin 7 Ekim 2023’te Hamas’ın İsrail’e saldırısıyla başlayan İsrail-Hamas savaşı karşısındaki tutumu başından beri derin şekilde bölünmüş durumdaydı.
Eski AB Dış Politika Şefi Josep Borrell, Kasım ayında İsrail ile ilişkilerin askıya alınması olasılığını gündeme getirmiş, bu da İsrail Dışişleri Bakanı ile AB dışişleri bakanları arasında kapalı kapılar ardında bir toplantıya yol açmıştı.
O toplantıda, Borrell’in halefi Kaja Kallas başkanlık etmiş, Gazze’de ateşkesin yürürlükte olması nedeniyle 2. maddenin gözden geçirilmesi talepleri rafa kaldırılmıştı.
Ancak yardım girişlerinin 11 haftadır durdurulması, 27 ülkenin yaklaşımında bir değişimi tetiklemiş görünüyor.
En üst düzey AB diplomatı Kaja Kallas, İsrail’in sınırlı sayıda yardım kamyonunun Gazze’ye girişine izin vermesinin “memnuniyetle karşılandığını” fakat bunun “okyanusta bir damla” olduğunu söyledi.
Kallas, “Yardım hemen ve geniş ölçekte akmalıdır,” dedi.
