Azerbaycanlı Yazar Naile Asker’in Kitabı

Azerbaycanlı folklor araştırmacısı ve yazar Doç. Dr. Naile Asker’in son kitabı, “İslam coğrafyası ve Azerbaycan`da oyunlar” adı altında yayımlandı. Kitap hakkındaki gerekli açıklamayı, geliniz kitabın yazarının kaleminden okuyalım…

Her bir halkın ve toplumun tekamülünde milli oyunların, gösterilerin eşsiz rolü olmuştur. Halkların ilkin dünya anlayışları, hayata bakışı bu oyunlarla ifade olunmuştur. Oyunlar konu, içerik, meydana çıkma yolu ve şekilleri bakımından da çok zengin, rengarenktir. Bu oyunları birleştiren temel olgu ise insanlar ve aynı zamanda halklar arasında dayanışma, hoş hal-i ruhiye, en önemlisi samimiyet oluşturmaktır. Fiziksel hazırlıkla yanı sıra, kadim spor oyunları hoş zaman geçirmeyi, eğlenceyi, dinlenmeyi de kapsayan geniş bir mefhumdur. Buna göredir ki, eskiden beri bütün halklarda spor hem bedenin, hem de ruhun başlıca terbiye usüllarınden biri hesap olunmuştur. Zihinsel ve masaüstü oyunlar da özellikle Şark aleminde müdrikliğe, derin bilgilere tekan olmuştur.

Bu kitap hangi zaruretten yarandı ve nasıl meydana geldi? İslam Dayanışması Oyunları çerçevesinde geçirilən onlarca etkinliği izledikten sonra bir çok spor türlerinin dikkatten uzak kaldığını gördük. Aslında, İslam coğrafyasında oynanılan oyunlara ayrılmış toplu halde hiç bir kaynak yoktur. Biz de buradan yola çıkarak İslam Dayanışması Oyunlarına armağan vermek amacıyla edebiyat, folklor, spor, tarih, etnografı, arkeoloji vs. alanındaki bir sıra kaynakları bir araya topladık. İslam coğrafyasında halk oyunlarının kadim katlarını açarak onları coğrafi, milli arelada tipine göre tasnif ettik. Oyunlar, onlara hazırlık aşaması, yarışların, festivallerin, bayramların, eğlencelerin geçirilmesi, gösteriler, merasimler hakkında olan bilgilere yer verdik. İslam ülkelerinde bir biri ile sesleşen hangi ortak oyunlar, meydan gösterileri var, onlar pratik olarak nasıl icra olunmaktadır? Kitapta bu sorular cevaplandırılmıştır.

Kitap 3 bölümden oluşmaktadır. Burada İslam ülkelerinde oynanılan, neredeyse halkların yaranma tarihi ile aynı yaşta olan halk oyunları ve geleneksel spor oyunları sistemleştirilmiştir. Bütün İslam coğrafyası oyunlarını kapsayan bu kitap, bu bakımdan bir ilktir. Kitabın hazırlanmasında Arap, Türk, Rus, İngiliz vs. dillerde kaynaklara başvurulmuştur.

I. bölümde İslam Dayanışması Oyunlarının tarihi ve Azerbaycan`da IV İslam Dayanışması Oyunlarına ciddi hazırlık meselelerinden bahsedilmiştir. İslam İş Birliği Teşkilatının üyeleri ve gözlemcileri olan ülkeler hakkında tek tek bilgi verilmiştir.

II. bölümde İslam coğrafyasında oyunlardan toplu halde bahsedilmiştir. Mümkün olduğu kadar bütün ülkelere, halklara müracaat olunmuştur. Bu bölüm milli oyunlar ve geleneksel spor oyunları şeklinde iki hisseden oluşmaktadır. Çeşitli İslam ülkelerinde oynanılan geleneksel spor oyunlarının bir çoğu hakkında ilk defa bu kitapta bilgi verilmiştir. Daha çok üstünlük teşkil eden askeri hazırlık amaçlı, güç talep eden atçılık, okçuluk, güreş vs. oyunlar hakkında geniş bilgi verilmiş, aynı zamanda, eğlence, fiziksel hazırlık, zihinsel gelişim için oynanılan oyunlardan da örnekler verilmiştir. Araştırma zamanı İslam coğrafyasında atla, güreşle bağlı olan oyunların bir birine çok benzediğini gördük. Bu da oyunların ortak düşünce ve hayat tarzından doğduğunu göstermektedir. Oyunlar arasındaki farklılıklar ise coğrafi konum ve iklimle bağlıdır. En önemlisi elimizdeki materyaller mantığı geliştiren satranç, tavla ve diğer masaüstü oyunların Şark`da doğup İslam coğrafyasında gelişerek Avrupa`ya kadar yayıldığını göstermektedir. İslam dünyasında oynanılan bu oyunlar bu ve ya diğer derecede bir birinden farklılıklar gösterse de, mahiyet olarak aynıdırlar. Bu da aynı medeni tarihi kökleri, dini, milli hoşgörüyü ifade ediyor.

Kitabın son bölümünde ise Azerbaycan`a mahsus olan oyunlar iki hisseye ayrılmıştır. Azerbaycan`da oyunlar meydan, merasim, eğlence ve spor karakterli olup geleneksel, milli mahiyeti yansıtmaktadır. Her halkın kültürel hayatının süzgecinden geçen ve yaşamak hakkı kazanan oyunlar o halkın milli kimliğini gösterir. Azerbaycan`da oynanılan bu oyunlar da halkımızın serveti ve kültür mirasıdır. Ümit ederiz ki, bu kitapla İslam coğrafyasında ve o cümleden Azerbaycan`da meydan ve halk oyunları, geleneksel spor oyunları hakkında açık manzara oluşturduk.