Güneş Balçıkla Sıvanmaz!

Deniz Bursalıoğlu

d.bursalioglu@mail.ru

YAZI ARŞİVİ

Zeus göklerin, şimşeklerin ve gök gürültülerinin tanrısı. Kızarsa sahip olduğu şimşeklerle ve gök gürültüleriyle hayatı zindan eder insana. Hatta yıldırım yollayıp kömür bile edebilir insanı. Ama güneş öyle mi? Kime ne zararı var güneşin?

Gece bak gök yüzüne, yıldızlar parlıyor, ay varsa önünü görecek kadar ışık da verir belki ama gündüz gibisi var mı?

Nedir gündüzün kerameti?

Gündüz gökyüzünde güneş vardır!

Güneş öyle bir aydınlatır ki dünyayı, ışığı ne yıldızlarla ne de ayın ışığıyla kıyaslanamaz, parıl parıl parıldar, o kadar farklıdır yani.

Tamam, bazen bulutlar önünü kesiyor olabilir, ancak yine de gecenin karanlığı gibi olmaz gün vakti, bulutlar yüzünden hava kararmış da olsa yine de aydınlıktır gündüz.

Gece ise gökyüzünde dolunay bile olsa gün gibi aydınlık olmaz, olamaz.

***

Güneş balçıkla sıvanmaz derler.

Doğru da derler.

Ne kadar uğraşırsanız uğraşın güneş aydınlığını yansıtır aleme.

Varoluşun sebebidir, hayat enerjisinin kaynağıdır güneş.

Ayın ışığı bile güneşin ışığının bir yansımasıdır.

Yıldızlar ise çok uzaktalar.

Güneşe nazaran ne kadar büyük olurlarsa olsunlar, o kadar uzaktalar ki, o uzaklıktan ışıkları ancak mum ışığı gibi zayıf gelir dünyaya.

O yüzden güneş tarih boyunca insanların hayatında en önemli varlık olmuş.

Bizi ısıtan, bizi aydınlatan, bize hayat veren varlık güneş.

Adeta tanrılaştırmış insanoğlu güneşi.

***

Peki hangi medeniyette ne adla anılmış güneş bir tanrı olarak?

Yunan mitolojisinde Helios. Işık saçan bir taçla ve gökyüzünde dört atlı bir arabasıyla Helios yeminlerin bekçisi ve görme yetisinin de tanrısı kabul edilmiş.

Ancak gökyüzünde parıltısıyla hayat ve insanlık için bu kadar önemli olduğu bugün bilinmesine rağmen, nedense Yunan mitolojisinin o eski tanrıları arasında Helios baş tanrı kabul edilmemiş.

Helios sadece 6 erkek Titan’dan biri olan Hyperion ile 6 dişi Titan’dan biri olan Theia’nın oğlu ve ikincil bir tanrı. Hatta iki de kız kardeşi var, biri Eos (Şafak) ve diğeri Selene (Ay). Yunan mitolojisinde hikayeleri oldukça uzun, yani merak edenler baksın internetten.

Benim dikkat çekmek istediğim şey eskilerin Güneş’e o kadar da büyük anlam vermemiş olmaları.

Evet tepede bir şey dolanıyor, bizi ısıtıyor da, hatta pek emin değilim bildiklerinden ama, aydınlatıyor da. Yine de ondan daha büyük tanrılar var!

Çünkü güneş insanlara başka doğa olaylarının verdiği gibi zarar vermiyor! Tersine sessiz sakin bir döngüsü var, faydalı, ama insanlar faydalı olanlara o kadar da tapınmıyor, tapınmaları için tanrıların insanı korkutması lazım.

Korkutan tanrı baş tanrı olmuş!

Yunan mitolojisinde tanrıların kralı Zeus!

Zeus On İki Olimposlular’ın kralıdır. Kendilerinden önceki tanrılar olan Titan’ları, Titanlar savaşında yenmişlerdir ve yönetimi ele geçirmişlerdir.

Zeus göklerin, şimşeklerin ve gök gürültülerinin tanrısı.

Kızarsa sahip olduğu şimşeklerle ve gök gürültüleriyle hayatı zindan eder insana. Hatta yıldırım yollayıp kömür bile edebilir insanı.

***

Ama güneş öyle mi?

Kime ne zararı var güneşin?

Kendi başına sabah çıkıyor ortalığa, gün boyu gökyüzünde dolanıyor, akşam da batıyor.

Sahi bu güneş dünyanın altından dolanıyor olabilir mi?

Ama hayır, dünya sular üzerinde yüzüyor olmalı. Bakın suyun altında ne var orasını bilmiyorum.

***

Eski insanlar için ne kadar zor olmuş değil mi her şeyi anlamak! İnsanlığın tarih sayfasına çıkışından sayarsak, şunun şurasında dünyanın yuvarlak olduğunu bile epey bir sonra anlayabilmiş insanlar. Onu da epey bir zor anlamış.

Bugün bile bu bilgiden yoksun olanlar var.

***

Tabii sadece Yunan kültürü ve Yunan mitolojisi yok dünyada.

Mısır mitolojisinde bir sürü güneş tanrısı var.

Amun, aslında yaratıcı Tanrı, ama bazen de güneş tanrısı.

Amon da deniyor adına, daha sonra Ra ile birleşerek Amon-Ra oluyor ve dini törenlerde adı anılan, kendisine yücelikler atfedilen Mısırın en güçlü tanrısı oluyor, tanrıların tanrısı.

Aten, işte bu güneş tanrısı, ama güneşin görünen diski. Hiyerogliflerde ışınları ile çizilmiş.

Aten ya da Aton aslında sonradan Mısırın tek tanrısı olmuş.

Hatta tek tanrılı dinlere geçişin Aton ile başladığına dair de görüşler var.

Sonuçta Musa Firavundan kaçarak Yahudiliği başlatıyor. Bunun temellerinin Aton’a dayandığını düşünenler var.

***

Neyse, Afrika kültürlerinde güneş tanrıları Avrupa, yani Yunan ve Roma kültürüne göre daha önemli olmuş, çünkü Afrika Avrupa’ya nazaran çok daha sıcak bir iklime sahip.

Bu sıcak iklimin baş aktörü de Güneş!

Anyanwu İgboların güneş tanrısı.

Magec Tenerife adasında yaşayanların güneş tanrısı.

Mawu Dahomey krallığında yaşayanların güneş tanrısı.

Zulu halkının kendi güneş tanrıları var.

***

Güney Amerika’da Aztek mitolojisinin de kendi güneş tanrısı var, Nanahuatzin ya da Nanahuatl, en alçakgönüllü tanrı, kendisini ateşe atarak feda etmiş ve sonucunda güneş olarak parlamaya devam etmiş.

Ama Azteklerin de çok fazla tanrıları var, güneş tanrıları Azteklerde de öyle en önemli tanrı olarak bilinmiyor.

Aztekler için dünyayı yaratan üç tanrı önem sıralamasında başı çekiyor, ancak Atlatınin sahillerin tanrıçası olarak ana tanrıça.

***

Brezilya’da yaşayan Guarini’lerin güneş tanrısı Guaraci.

Yine Brezilya yerlilerinin güneş tanrısı ve aynı zamanda halk kahramanı Meri.

İnka’ların güneş tanrısı İnti, aynı zamanda İnka İmparatorluğu’nun koruyucu tanrısı.

Akycha, Alaska’da tapılan güneş tanrıçası.

Malina, Grönland efsanelerinde en çok bulunan güneş tanrıçası

Ah Kin Maya mitolojisinde güneş tanrısı.

Muisca mitolojisinde Sue güneş tanrısı, Chia’nın kocası.

Kızılderililerde Navaho, Kisosen, Napioa, Tawa, Wi farklı kabilelerin güneş tanrıları.

***

İskandinav mitolojilerinden tutun Asya’daki farklı farklı kültürlere, hatta Arap mitolojisinde bile güneş çok önemli olmuş ve zamanında tanrılar ile özdeşleştirilmiş.

Ancak güneş neredeyse hiç bir kültürde baş tanrı ya da tanrıça olarak görülmemiş.

Müslüman aleminin ise biliyorsunuz sembolü hilaldir. Çünkü İslamiyet öncesinde Arap coğrafyasının en önemli tanrısı da Ay tanrısıymış.

O eski zamanların tanrıları kakmamış, ancak o günlerden sanırım günümüze sembol olarak hilal kalmış.

Ben hep merak etmiştim, niye Müslümanlığın sembolü hilaldir diye, araştırınca insan anlıyor sebebini.

***

Neyse, bugün biraz Güneş’e bakayım dedim, yok yok, çıplak gözle gökyüzündeki güneşe bakmaktan bahsetmiyorum, insanlık için ne anlama geliyor, insanlar için güneş be kadar önem arzetmiş, biraz bu konuyu irdeleyeyim dedim.

Umarım faydalı olmuştur.

Moskova’dan herkese sevgi ve saygılarımla.