İran Dışişleri Bakanı Abbas Araghchi, Suriye’nin başkenti Şam’da Devlet Başkanı Beşar Esad ile bir araya geldi. Araghchi’nin ziyareti, Suriye ordusunun Pazar günü Halep ve İdlib’de sürpriz ilerlemeler kaydeden isyancıları püskürtmek için bir dizi karşı saldırı başlattığı bir dönemde gerçekleşti.
Suriye devlet televizyonu, hükümet güçlerinin son üç gün içinde yaklaşık 1.000 isyancıyı öldürdüğünü iddia etti ancak kanıt ya da ayrıntı sunmadı.
Muhaliflerin kontrolündeki bölgelerde faaliyet gösteren ve Beyaz Miğferler olarak bilinen gönüllü müdahale ekiplerinden oluşan Suriye Sivil Savunma Teşkilatı, Esad’ın ordusunun iki şehirde Rus güçleriyle ortak karşı operasyonlar başlattığını duyurdu.
Savaş uçaklarının bölgeyi bombaladığı ve en az 18 kişinin öldüğü, onlarca kişinin de yaralandığı bildirildi.
Suriye’de 13 yıldır devam eden savaşta Esad’a uzun süredir destek veren Rusya ise savaşa dahil olup olmadıkları konusunda kamuoyuna açıklama yapmadı.
İran da uzun süredir devam eden iç savaşta Esad’ın önemli siyasi ve askeri müttefikleri arasında yer alıyor. Dışişleri Bakanı Araghchi’nin Şam ziyareti, Tahran’ın Esad’a verdiği desteği pekiştirme amacını taşıyordu.
İran, Rusya ve destekledikleri bölgesel vekiller 2016 yılında Esad’ın yaklaşık iki milyon nüfuslu kentin kontrolünü ele geçirmesine yardımcı oldu. Rus savaş uçaklarının öncülük ettiği amansız bir hava harekâtı, Esad güçlerinin şehre girmesine ve şehri ele geçirmesine zemin hazırladı.
Çarşamba günü Heyet Tahrir el-Şam (HTŞ) liderliğindeki isyancı gruplardan oluşan bir koalisyon Suriye’nin en büyük kenti Halep’e sürpriz bir saldırı düzenledi. Saldırı, Suriye silahlı kuvvetlerini geri saldırmak için takviye beklerken geçici olarak geri çekilmek zorunda bıraktı.
Cumartesi günü sürpriz bir saldırıyla Halep’in büyük bölümünü ele geçiren isyancılar şimdi de Hama kentine girdiklerini iddia etti. Bu iddiaya ilişkin bağımsız bir doğrulama yapılmadı.
İsyancıların komutanı Albay Hasan Abdulghani, isyancıların ayrıca kentin kuzeydoğusundaki Şeyh Neccar’ı, Halep’teki askeri akademiyi ve güneybatıdaki sahra topçu okulunu da ele geçirdiklerini belirtti.
Bu hızlı ve sürpriz saldırı Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad için büyük bir utanç kaynağı olurken, silahlı kuvvetlerinin hazırlığı konusunda da soru işaretlerine yol açtı. Aynı zamanda Esad’ın müttefikleri olan İran ve desteklediği gruplar ile Rusya’nın kendi çatışmalarıyla meşgul olduğu bir döneme denk geldi.
Araghchi Pazartesi günü Türkiye’yi ziyaret ederek, mevkidaşı Hakan Fidan ile Suriye’de devam eden gerilimi görüşecek.
Şiddet olaylarındaki artış Orta Doğu’da siyasi çalkantıların yüksek olduğu bir döneme denk geliyor. İsrail Gazze’de Hamas’la ve Lübnan’da Hizbullah’la aktif bir şekilde savaşıyor ve her iki savaş da daha geniş bölgesel yayılmaları ateşleme riski taşıyor.
Suriye’de yeniden tırmanan şiddetin iki bölgesel gücü de çatışmaya çekmesi gibi bir tehdit söz konusu. Hem Rusya hem de Türkiye’nin bölgede koruması gereken kendi çıkarları var ve her iki taraf da çatışmada karşıt gruplara destek veriyor.
Türkiye işin neresinde?
Türkiye, Esad’ı iktidardan uzaklaştırmaya çalışan silahlı muhalif savaşçıların yıllardır başlıca destekçilerinden biriydi ve 2016’dan bu yana Kuzey Suriye’de üç büyük askeri operasyon gerçekleştirdi. Kuzey Suriye’nin bazı kısımları halihazırda Türk Silahlı Kuvvetleri’nin kontrolü altında.
Öte yandan Suriye hükümeti, son birkaç yılda müttefiklerinin yardımıyla bölgenin çoğunu geri almayı ve savaşın gidişatını kendi lehine çevirmeyi başarmıştı. Türkiye destekli muhalif güçler ise sadece Suriye’nin İdlib bölgesinde kalmıştı.
Türkiye de 2018’den beri Heyet Tahrir Şam’ı (HTŞ) terör örgütü olarak tanımlıyor.
HTŞ liderliğindeki son saldırının ardından Türkiye’den ilk resmi açıklamayı yapan kişi ise Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Öncü Keçeli oldu. Keçeli Cuma günü X’te, “Sınırımızın sıfır noktasında bulunan İdlip ve mücavir bölgede sükunetin muhafazası ülkemiz açısından öncelikli bir meseledir. 2017 yılından bu yana, İdlip Gerginliği Azaltma Bölgesi’yle ilgili bazı mutabakatlar tesis edilmiştir. Türkiye, taraf olduğu mutabakatların gereğini hassasiyetle yerine getirmektedir,” diye yazdı.
Keçeli ayrıca, hükümet güçlerinin İdlib’e yönelik operasyonlarını da eleştirerek, “İdlib’e yönelik son dönemdeki saldırıların, Astana mutabakatlarının ruhuna ve işleyişine zarar verecek boyuta ulaştığı ve ciddi sivil kayıplara yol açtığı konusunda gerekli uyarıları çeşitli uluslararası platformlarda yapmış ve bu saldırıların durdurulması gerektiğini kayda geçirmiştik. Nitekim, son günlerde yaşanan çatışmalar, bölgedeki gerginliğin istenmeyen şekilde artmasına sebep olmuştur,” dedi.
