NATO Genel Sekreteri Mark Rutte Pazartesi günü, 1992-1995 savaşının sona ermesinden bu yana ülkedeki en önemli siyasi krizlerden birinin ortasında başkent Saraybosna’yı ziyaret ederek askeri ittifakın Bosna Hersek’in toprak bütünlüğüne “sarsılmaz” destek sözü verdi.
Rutte, “Dayton Barış Anlaşması’ndan otuz yıl sonra size şunu söyleyebilirim: NATO bu bölgenin istikrarına ve Bosna Hersek’in güvenliğine sıkı sıkıya bağlı kalmaya devam etmektedir,” dedi. “Zor kazanılan barışın tehlikeye atılmasına izin vermeyeceğiz.”
Rutte anlaşmaya, anayasal düzene ya da ulusal kurumlara zarar verecek her türlü eylemi “kabul edilemez” olarak nitelendirdi.
“Kışkırtıcı söylem ve eylemler tehlikelidir. Bunlar Bosna Hersek’in istikrar ve güvenliğine doğrudan bir tehdit oluşturmaktadır,” dedi.
Rutte’nin yorumları, Bosna Hersek’in Sırp çoğunluklu Sırp Cumhuriyeti (RS) Başkanı Milorad Dodik’in, Batı Balkan ülkesinin topraklarının yaklaşık yarısını oluşturan bölgede devlet düzeyindeki güvenlik ve yargı kurumlarının faaliyetlerini yasaklamayı amaçlayan yeni yasaları yürürlüğe koymasından günler sonra geldi.
Daha önce RS Ulusal Meclisi tarafından kabul edilen yasalar, mahkemenin geçtiğimiz Çarşamba günü Dodik aleyhine verdiği ve AB üyeliği umudunda büyük bir siyasi krize neden olan ilk derece kararına yanıt olarak geldi.
Saraybosna merkezli mahkeme, uluslararası toplumun barış elçisi Alman diplomat Christian Schmidt’in kararlarına karşı geldiği gerekçesiyle Bosnalı Sırp lideri bir yıl hapis cezasına çarptırdı ve altı yıl siyasetten men etti. Karar nihai değil ve Dodik karara itiraz edebilir.
Bosna’da Yüksek Temsilci, yüksek profilli anlaşmazlıklarda baş hakem ve ülkedeki savaşı durdurmak için 1995 yılında imzalanan Dayton Anlaşması’nın uygulanmasını denetleyen kilit isim olarak görev yapıyor.
Anlaşma, 1992 yılında eski Yugoslavya’nın dağılması sırasında ülkenin üç ana etnik grubu olan Boşnaklar, Sırplar ve Hırvatlar arasında başlayan ve İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana Avrupa topraklarındaki en kanlı çatışma olarak kabul edilen savaşın sona ermesini sağladı.
Bazı bölümleri ülkenin anayasası niteliğinde olan barış anlaşması ülkeyi iki ana idari birime ya da entiteye ayırdı: Sırpların çoğunlukta olduğu RS ve kısmen devlet düzeyinde bir şemsiye hükümet tarafından denetlenen Boşnak-Hırvat Bosna Hersek Federasyonu (FBiH).
Eski savaşan tarafları yatıştırmayı amaçlayan bu sistem, dünyanın en karmaşık demokrasisi olduğu söylenen karmaşık bir denge ve denetleme sistemi yarattı.
Dodik, Sırp karşıtı olarak nitelendirdiği bu kararı ve Schmidt’in Yüksek Temsilci olarak meşruiyetini reddetti.
Bu durum, bazılarının 1992 başlarında savaşın başlamasına neden olan duruma benzettiği olayların yaşanması korkusunu tetikledi.
Güvenlik durumuyla ilgili endişeleri paylaştığını söyleyen Rutte bunu reddetti.
“Açık olalım, bu 1992 değil ve bir güvenlik boşluğu oluşmasına izin vermeyeceğiz,” diye vurguladı.
Bosna Hersek’deki Avrupa barış gücü EUFOR, gerginliklere yanıt olarak asker sayısını arttırdığını açıkladı.
