Xalqlara bədbəxtlik və fəlakət gətirən vəkalət savaşları

Dünya - 24 Haziran 2017 11:23 A A

Kənan RÖVŞƏNOĞLU
kenanrovshenoglu@gmail.com

 

Suriya uğurunda 6 illik savaş haqda qeydlər

Dünyanın böyük gücləri Suriyada müharibənin başa çatması üçün bir sıra önəmli məsələlərdə anlaşıblar. Əsas hədəf radikal silahlı qrupların sıradan çıxarılması, ölkədə siyasi anlaşmanın əldə olunması və müharibənin başa çatmasıdır. Əslində çox ciddi bir irəliləyişdir, 6 ildən sonra nəhayət ki, böyük güclər savaşı bitirməyə qol qoyurlar.

Suriyada bunun üçün 6 il lazım oldu. 6 il Suriya dünyanın iki qütbü arasında vəkalət savaşı meydanı oldu. Savaş bu ölkəyə çox baha başa gəldi. BMT İnsan Haqları Komissiyasının 2016-cı ildə açıqladığı məlumata əsasən, müharibə başlayandan bu yana Suriyada 283 min nəfər öldürülüb və ya müharibə şəraitində ölüb. Bunlardan 81 min 436 nəfəri mülki əhali, o cümlədən 10 min nəfəri uşaq, 9 mindən çoxu qadın olub. Eləcə də, 48 min 500 nəfərdən bir qədər çox yerli müxalif silahlı və terrorçu, 47 min nəfər isə əcnəbi silahlı olub. Bundan başqa, 57 min nəfəri Suriya Ordusunun hərbçiləri olmaqla ümumilikdə 102 min nəfərə yaxın hökumət tərəfdarı öldürülüb. Nəzərə almaq lazımdır ki, bu rəqəmlər hər gün artır.

Bütün bunlar 6 illik Suriya vəkalət savaşının canlı insan itkisidir. Bura dağıdılmış, yerlə yeksan edilmiş bir ölkəni, müharibənin acılarını yaşamış, hər cür dəhşətləri, travmanı yaşamış 23 milyonluq bir xalqı da əlavə edəndə çox dəhşətli bir mənzərə alınır. Vəkalət savaşı Suriyaya, suriyalılara baha başa gəldi. Əslində bu cür vəkalət savaşları tarix boyu heç bir xalqa fayda gətirməyib.

Vəkalət savaşlarının tarixi çox qədim dövrlərə gedib çıxır. Hərfi mənada vasitələrlə savaş anlamına gələn vəkalət müharibələrində savaşan tərəflər birbaşa qarşı-qarşıya gəlmir, dəstəklədikləri qruplar vasitəsilə savaşırlar. Məsələn, 7 illik müharibə zamanı Britaniya və Fransa orduları ilə yanaşı Şimali Amerikada hindu tayfaları da hər iki tərəfdən savaşırdılar. Ancaq təbii ki, hindular öz ölkələrində, ancaq müstəmləkə dövlətlərinin marağı üçün bir-birini öldürürdülər.

Sonrakı (və əvvəlki) tarixdə də vəkalət savaşları olub, lakin bu savaşların ən bariz nümunələri 20-ci əsrdə yaşanıb. Vəkalət savaşının ən açıq nümunəsi İspaniya vətəndaş müahribəsi olub. 1936-39-cu illərdə davam edən vəkalət savaşında bir tərəfdə kommunistlər, dünya sosialistləri, digər tərəfdə millətçilər və onları dəstəkləyən dünya gücləri vardı. Hətta məşhur yazıçı Ernest Hemenquey də kommunistlər sırasında İspaniyada Frankoya qarşı savaşdı və gözəl əsərlərini yaratdı. Ancaq vəkalət savaşı ispan xalqına ölüm və dağıntıdan başqa çox şey vermədi, Franko isə 1975-ci ilə (ölənə) qədər hakimiyyətdə qaldı.

Sonrakı dövrdə Vyetnam (1964-75-ci illər) və Əfqan müharibəsi də (1979-89-cu illər) Vyetnamda amerikalıların, Əfqanıstanda isə sovetlərin birbaşa müdaxiləsi olmaqla qismən vəkalət savaşı idi. Hər iki savaş xalqlara böyük qırğın və dağıntılar hesabına başa gəldi.

Vəkalət savaşının son nümunəsi isə Suriya oldu. Suriyanın cənubunda Dəra şəhərində 2011-ci ilin martında divara hökumət əleyhinə şüar yazılması və bunu yazanların sərt cəzalandırılması ilə başlayan olaylar tezliklə rejimdən narazı qüvvələrin silahlı hərəkatına çevrildi. Sonrakı baş verənlər isə bütün dünyanın gözü qarşısında oldu. Bir tərəfdə ABŞ, Avropa, ərəb ölkələri, Türkiyə, digər tərəfdə Rusiya, İran, qismən də Çin olmaqla iki böyük güc Suriyada savaşdı. Bu savaşda öldürülən təkcə əcnəbi sayı 47 min nəfər olub. Bu, özü savaşın miqyasın göstərir. Təbii ki, Suriya müharibəsində xərclənən pullar, sərf olunan silah-sursat, öldürülən insanların dəqiq sayı bilinməyəcək. Amma bir şey aydındır ki, bu savaşın ən böyük zərbəsi Suriya xalqına dəydi, bütün vəkalət savaşlarında olduğu kimi.

İndi isə 6 il ərzində savaşı körükləyən, maliyyələşdirən qüdrətli ölkələr bir araya gəlib onun başa çatması üçün razılığa gəldilər.

Vəkalət savaşlarında hər zaman müharibə ölkəsi və xalqı zərər görür. İspaniyada vətəndaş müharibəsi zamanı xaricdən nə qədər kommunist internasionalçı gəlsə də, ən böyük itkini, ən ağır zərbəni ispan xalqı aldı. Eləcə də, Vyetnamda vyetnamlılar, Əfqanıstanda əfqanlar. Böyük güclərin savaş meydanına çevrilmək xalqlara heç zaman yaxşı nəsə vermədi, verməyəcək də.

 

Dünya - 11:23 A A
BENZER HABERLER

HABER LİSTESİ

  • 01
    Bugün sözü okurların ve dinleyicilerin yorumlarına bırakalım…
    Neşe Doster nesedoster@yahoo.com Bazen çerçeveletilecek değerdeki sözler duyar, yorumlar okur, onaylayan bakışları ayakta alkışları görür, her şeye rağmen devam dersiniz ya! Baskıya yetiştirmek için zamanla yarıştığınız kitaplarınız, kısa bir sürede hazırladığınız ama arkasında geceler boyu çekilen uykusuzlukların,  inip çıkan tansiyonun, denetlenemeyen nabız atışının, göz numaralarının artışının yattığı yazılarınız, yani özverinin hâkim olduğu özel bir çaba, […]
  • 02
    Bolivya’da askeri kışlaya saldırı: 200’den fazla asker rehin alındı
    Morales’in destekçileri eski başkana karşı açılan davaların geri çekilmesini talep ederek askeri kışlaları ele geçirmekle tehdit ediyor. Bolivya’da eski Devlet Başkanı Evo Morales’in destekçilerinden oluşan silahlı bir grubun Cumartesi günü Cochabamba kenti yakınlarındaki bir askeri kışlaya baskın düzenleyerek, 200’den fazla askeri rehin aldı. Bolivya ordusu tarafından yapılan açıklamada silahlı grubun, birçok silah ve mühimmata da […]
  • 03
    İtalya’da mafya, Vatikan ve Mossad’ın karıştığı siber komplo hakkında bilinenler
    İtalyan medya kuruluşları davayı, ‘mafya üyelerinin ve istihbarat servislerindeki yetkililerin yanı sıra Mossad da dahil olmak üzere yabancı istihbarat servislerini içeren en üst düzeyde bir komplo’ olarak nitelendiriyor. İtalya’yı sarsan büyük bir siber casusluk skandalı ülke sınırlarının dışına taşarak büyüyor. İsrail, Vatikan ve Rusya’yı da içine çeken hackleme ve bilgi sızdırma olaylarında İtalya Başbakanı Giorgia […]
  • 04
    ABD’liler seçim bahislerine 123 milyon dolar yatırdı
    Kalshi’de bahis oynayanların çoğu eski başkan Trump’ın kazanmasını bekliyor. Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) başkanlık seçimlerine günler kala anket şirketlerinin ve medyanın yanı sıra bahis sitelerinde de hangi adayın kazanacağına dair ciddi bir tartışma yaşanıyor. En büyük ABD borsalarından biri olan Kalshi’ye göre, Amerikalılar başkanlık seçimleri için yasal olarak 123 milyon dolardan (4 milyar Türk Lirası) […]
  • 05
    Harris ve Trump arasında yarış: Seçime üç gün kala hangi aday önde?
    Seçimin galibini belirlemeye yönelik en yakın sonucu seçimlerin hemen ardından yayınlanacak sandık çıkış anketleri gösterecek ama çok sayıda anket firması ve gazetenin seçim tahminleri şimdiden yayınlanıyor. Milyonlarca Amerikalı, 5 Kasım Salı günü Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) 47. başkanını seçmek için oy kullanacak. 2024 ABD başkanlık seçimlerinin, yakın tarihin en çekişmeli yarışlarından biri olması bekleniyor. Demokratların […]