Mısır’ın Ortadoğu’da artan ağırlığı: AB Sisi’yi ağırlıyor

AB, “stratejik ortak” olarak nitelendirdiği ve Ortadoğu’da anahtar ülke konumuna gelen Mısır ile masaya oturuyor. Mısır Cumhurbaşkanı Sisi’nin katılacağı ilk AB-Mısır Zirvesi’nin en önemli gündem maddesi Gazze Şeridi.

Avrupa Birliği (AB) bugün Brüksel’de ilk AB-Mısır Zirvesi’ne ev sahipliği yapıyor.

Avrupa Konseyi Başkanı Antonio Costa ile Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi ve beraberindeki heyet ile bir araya gelecek.

Sisi’nin Brüksel ziyareti sırasında Belçika Kralı Philippe tarafından kabul edilmesi, Avrupa iş dünyası ile Mısır’a yatırım fırsatlarının görüşüleceği Mısır-Avrupa Ticaret Forumu’na katılması öngörülüyor.

AB, bu akşam ayrıca Sisi onuruna gayriresmi bir yemek verecek. Bu yemeğe, AB’ye üye ülkelerin devlet ve hükümet başkanları da davet edildi.

Mısır: Stratejik ortaklığın doruk noktası

Mısır Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü Büyükelçi Muhammed es-Şenavi, dün yaptığı açıklamada Sisi’nin Brüksel’de katılacağı zirveyi “tarihi” olarak nitelendirdi.

Es-Şenavi, “AB-Mısır Zirvesi’nin geçen yıl Kahire’de başlatılan stratejik ortaklığın doruk noktasını oluşturduğunu” da sözlerine ekledi.

AB ve Mısır arasında Mart 2024’te imzalanan “Stratejik ve Kapsamlı Ortaklık” anlaşması, ilişkilerin daha yüksek seviyeye taşınması hedefiyle imzalanmış, bu kapsamda her iki yılda bir ortak zirve düzenlenmesi öngörülmüştü.

Stratejik ortaklık kapsamında odaklanılması hedeflenen altı alan da anlaşmada şöyle sıralanmıştı: Siyasi ilişkiler, ekonomik istikrar, ticaret ve yatırımlar, göç ve mobilite, güvenlik, demografi ve insani sermaye.

Geçen yıl imzalanan anlaşma kapsamında AB ayrıca 2024-2027 yılları için Mısır’a 7 milyar 400 milyon euroluk finansman ve yatırım paketini taahhüt etmişti. Bu ekonomisi zorda olan Mısır için büyük önem taşıyor.

AB, Mısır’ın en büyük ticaret ortağı, Mısır 2024 yılında toplam ticaretinin yüzde 22’sini AB ile gerçekleştirdi. Mısır geçen sene yüzde 26,5’lik pay ile en çok ihracatı AB’ye yaptı.

Taraflar bu zirveyle ekonomik ilişkileri daha da derinleştirmeyi hedefliyor.

Ancak ABD Başkanı Donald Trump’ın ağırlığını koyması üzerine İsrail ile Hamas arasında iki yıl süren savaşın ardından Gazze’de ateşkesin sağlanması ve bu ateşkesin muhafazasında Mısır’ın kilit bir rol oynayacak olması, AB-Mısır Zirvesi’nin önemini daha da arttırdı.

“Stratejik ortak ve Ortadoğu’da istikrarı sağlayan aktör”

AB, coğrafi konumu ve Ortadoğu’da istikrarın sağlanmasında oynadığı kilit rol nedeniyle Mısır’ı stratejik bir ortak olarak görüyor.

Avrupa Konseyi Başkanı Antonio Costa, sosyal medya hesabından AB-Mısır Zirvesi’ne atfettikleri önemi göstermek için hazırlanan özel bir video paylaştı.

“Tarihteki ilk AB-Mısır Zirvesi” cümlesiyle başlayan videoda “ortaklığımız ortak çıkarlara dayanıyor” deniliyor.

Costa yaptığı açıklamada ayrıca zirvenin “ilişkilerde açılan yeni bir sayfayı yansıttığına” vurgu yaptı.

AB için stratejik bir ortak olan Mısır’ın “Ortadoğu ve ötesinde istikrarı sağlayan bir güç” olduğuna dikkat çeken Costa, açıklamasını şu ifadelerle sürdürdü:

“Uzun yıllara dayanan bağlarımız, ortak tarih, coğrafya ve kültürün yanı sıra halklarımız arasındaki güçlü bağlara dayanmaktadır. AB, Mısır’ın Ortadoğu bölgesindeki istikrar sağlayıcı rolüne ve Gazze çatışmasındaki arabuluculuk rolüne büyük değer vermektedir.”

Mısır Ortadoğu’da anahtar ülke haline geliyor

ABD Başkanı Trump’ın önerdiği Gazze barış planının hayata geçirilmesinde Mısır önemli bir ağırlığa sahip.

Tahrir Ortadoğu Çalışmaları Enstitüsü’nden Timothy Kaldas, Gazze’de ateşkesin sağlanmasında Mısır’ın oynadığı rolü, “Kahire, sergilediği kararlılıkla ortakları için taşıdığı stratejik değerini bir kez daha teyit etti” sözleriyle değerlendiriyor.

Kaldas’a göre Mısır, bölgedeki diplomatik nüfuzunu göstermeye devam etmek isteyeceği görüşünde.

Son 24 saatte yaşanan gelişmeler bu değerlendirmeyi teyit eder nitelikte.

İsrail ile Hamas arasında sağlanan ateşkesin çökme endişesinin artması üzerine dün ABD Başkan Yardımcısı JD Vance İsrail’de üst düzey temaslarda bulundu.

Mısır İstihbarat Başkanı Hasan Mahmud Reşad’ın aynı anda İsrail’de bulunduğu, Başbakan Benyamin Netanyahu, iç istihbarat Şin-Bet Direktörü David Zini ve diğer üst düzey İsrailli yetkililer ile bir araya geldiği açıklandı.

İsrailli kaynaklar, Reşad ile görüşmede Trump’ın Gazze’de barışın tesisini öngören planının ileriye taşınmasının ele alındığını söyledi.

Ateşkesin muhafazası için tarafların Trump’ın planının bir sonraki aşamalarında izlenecek yol haritasında mutabık kalması gerekiyor.

Gazze’de görev yapacak çok uluslu gücün kimler tarafından oluşturulacağı, komuta zincirinin nasıl olacağı, görev tanımının ne olacağı, hukuki bir çerçeve için Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) kararının gerekli olup olmadığı, yanıt aranan sorular arasında yer alıyor.

Ve yine bu konuda da yine Mısır önemli bir rol üstlenecek gibi görünüyor.

Gazze’de askeri güce Mısır mı liderlik edecek?

ABD’li yetkililer bölgeye asker göndermeleri için Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Katar, Türkiye, Endonezya ve Azerbaycan ile görüşmeler yürüttüklerini açıkladı.

Arap basınında yer alana haberlere göre toplam 4 bin asker Gazze’de çok uluslu güç kapsamında görev yapacak ve iddiaya göre Türkiye, Azerbaycan ve Endonezya’dan askerlerin görev alması tartışılan bu güce Mısır liderlik edecek.

The National’a konuşan Mısır Dışişleri Bakanı Bedr Abdulati, bu çok uluslu askeri güç için en kısa zamanda BMGK’dan bir karar çıkması için yoğun girişimlerde bulunduklarını, ancak bu yolla bu gücün uluslararası meşruiyete sahip olacağını açıkladı.

Abdulati, ayrıca ancak belirli koşullar altında bu güce katılmayı kabul edeceklerini de vurguladı. Mısırlı Bakan, yabancı güçlerin Gazze’yi yönetmesini kabul edilemez bulduklarını, bu gücün ancak Filistinlilere kendilerini daha iyi yönetmelerine yardımcı olabileceğini kaydetti.

Mısır son iki yıldaki İsrail saldırıları sonucunda yerle bir edilen Gazze Şeridi’nin yeniden inşası sürecinde de kilit bir rol üstlenmeye, Almanya ile birlikte Gazze’nin yeniden inşası konferansını düzenlemeye hazırlanıyor.

Gazze’nin yeniden imarı konferansına da Mısır ev sahipliği yapacak

Konferansın Kasım ayında Mısır’da düzenlenmesi için görüşmeler yürütülüyor.

BM’ye göre Gazze’nin yeniden inşası yaklaşık 70 milyar dolara mal olacak.

Mısır uzmanı Timothy Kaldas, Gazze Şeridi’nin yeniden inşasına öncülük etmek isteyen Mısır’ın önemli bir inşaat kapasitesine sahip olduğuna ancak parasının az olduğuna dikkat çekiyor. Kaldas, bu nedenle başka ülkelerin finansman sağlamasının Mısır için önemli olduğunu vurguluyor.

Mısır Dışişleri Bakanı Abdulati’nin son günlerde Avrupalı mevkidaşları ile gerçekleştirdiği telefon görüşmelerinde bu çabalara destek verilmesini talep ettiği açıklandı.

Arap Birliği ve İslam İşbirliği Teşkilatı ile Filistinli yetkililerin katkısıyla Mısır’da düzenlenecek konferansa donör ülke temsilcileri ve BM gibi uluslararası kuruluşların yetkililerinin katılması bekleniyor.

Gazze’de ilk etapta yıkılan binaların enkazlarının kaldırılması, moloz yığınlarının temizlenmesi gerekecek.

Havalar soğuyor. Yüzbinlerce Filistinli için acilen geçici konutların inşa edilmesi ya da en azından kış aylarına uygun çadırların gönderilmesi de hayati önem taşıyor.

Ancak daha sonraki aşamalarda daha kapsamlı yeniden imar faaliyetlerine geçilebileceği belirtiliyor. Ama bunun için öncelikle İsrail ile Hamas arasındaki ateşkesin kalıcı hale gelmesi, Hamas’ın silahsızlandırılması ve Gazze Şeridi’nin yeniden imarı için uluslararası toplumun finansman taahhüdünde bulunması gerekiyor.

Kaynak: DW Türkçe