40 yaşında kanserden hayatını kaybeden ünlü İranlı matematikçi Meryem Mirzakhani kimdir?

Matematiğin Nobeli olarak anılan Fields ödülünü kazanan ilk kadın olarak tarihe geçen İranlı matematikçi Meryem Mirzakhani, 40 yaşında meme kanseri nedeniyle hayatını kaybetti. Kanserin Mirzakhani’nin kemiklerine kadar yayıldığı belirtildi.

ABD’de yaşayan ve çalışan Mirzakhani, çalışmalarında özellikle hiperbolik geometri, ergodik teori, simplektik geometri ve Teichmüller teorisine odaklanıyordu.

Ne konuda çalışıyordu?

Mirzakhani’nin çalışmaları özellikle “Riemann yüzeyi” olarak adlandırılan şekilleri temel alıyordu.

Bu sarmal şekiller ancak karmaşık sayılarla analiz edilebiliyor.

Aslında matematikçi, Riemann yüzeylerinin kendine özgü muhtemel geometrilerini haritalıyor ve böylelikle ortaya çıkan yeni alanları hesaplıyor.

Matematiğe ilgisi nasıl başladı?

Verdiği röportajlarda çocukluğundan bahseden Mirzakhani, aslında ilk hayalinin yazarlık olduğunu söylemişti. Ödüllü matematikçi, Guardian’daki röportajında bu tutkusunu şöyle anlatıyordu:

“Roman okumaktan çok keyif alıyordum. Aslında ne bulursam onu okuyordum. Lise sona kadar, matematikle ilgileneceğim hiç aklıma gelmemişti.”

Üç kardeşi olan Mirzahani’nin matematiğe ilgisi, abisinin kendisine 1’den 100’e kadar olan sayıların toplanması sorusuyla başlamış. Abisi, Mirzahani’ye bu sorunun nasıl çözüldüğünü Gauss adlı dergiden okumuş. Ve dergideki çözüm şekli, Mirzakhani’yi büyülemiş. Ödüllü matematikçi o anı şöyle özetliyordu: “O zaman ilk defa, kendim çözememiş olsam da, bir sorunun çözümüyle mutlu olmuştum.”

Telif hakkıREUTERS

Matematikte önü nasıl açıldı?

İran’da büyüyen Mirzakhani’nin ilkokula gittiği zamanlar İran-Irak savaşı dönemlerine denk gelmiş. Ancak ilkokul bittiğinde savaş da bittiğinden, Tahran’da iyi bir okulda eğitimine devam eden Mirzahani’yi daha da ileriye taşıyan, matematik olimpiyatlarına katılması olmuştu.

Önemli matematikçilerle tanışan Mirzakhani, matematik üzerine daha çok çalışmaya başlamış ve bu alanda ihtisas yapma kararını almıştı.

Ve yeni bir şey keşfettikçe, kendisini “dağın tepesinde” hissettiğini söyleyen Mirzakhani, her şeye daha net baktıkça, daha mutlu olduğunu söylüyordu.

Matematik camiası ne düşünüyor?

Matematik camiası, uzun süre bir kadının prestijli Fields ödülünü almasını beklemişti.

Jüride yer alan Profesör Frances Kirwan, aslında matematiğin erkeklere özgü bir alan olduğu kanısının oldukça yanlış olduğunu ifade edip, “Kadınlar matematikle yüzyıllardır ilgileniyor ve bu alana katkıda bulunuyor” demişti.

Oxford Üniversitesi’nde uygulamalı matematik öğreten Profesör Alison Etheridge de, ödülün Mirzahani’ye verilmesinden büyük bir sevinç duyduğunu ifade ederek şunları söylemişti:

“Kadınlar artık matematikte çok önemli başarılar elde ediyorlar. Bu ödülle de kadınların başarısı taçlandırılmış oldu.”

“Ödül, kamuoyunun ilgisini yakalamak açısından çok önemli. Bence yeni nesil üzerinde olumlu etkileri olacaktır.”

Fields ödülleri nedir?

“Matematiğin Nobeli” olarak adlandırılan Fields Matematik Ödülleri, her 4 yılda bir yıl Güney Kore’nin başkenti Seul’de düzenleniyor.

Fields ödülleri, 1936 yılında Kanadalı matematikçi John Fields tarafından başlatıldı ve 1950’den bu yana, 4 yılda bir veriliyor. Ödül, 40 yaşın altındaki matematikçileri “gelecek başarıları için cesaretlendirme”yi hedefliyor.

BBC Türkçe