Hürmüz Boğazı’nın Kapatılmasının Petrol Pazarı Üzerindeki Etkisi

Fransa merkezli Figaro dergisi yayımladığı bir yazıda İranlı yetkililerin Hürmüz Boğazı ile ilgili tutumuna işaret ederek; Hasan Ruhani’nin Amerika’yı ekonomik yaptırım kararından vazgeçirmek için yaptığı tehdit yani Fars Körfezi sularının sonu olan boğazı kapatmak baskı uygulama konusunda büyük bir kozdur, ifadelerine yer verdi.

Habere göre; İran Cumhurbaşkanı “eğer Amerika müttefiklerini razı edebilir ve İran’dan petrol ihracatını durdurursa Hürmüz Boğazı’nı kapatırız” ifadelerini kullanmıştı.

Hürmüz Boğazı nerde yer alıyor?

Hürmüz Boğazı, Umman Körfezi ile Basra Körfezi’nin arasındadır. Boğazın kuzey kıyısında İran, güney kıyısında ise Umman toprakları bulunur. Genişliği 38.90 kilometre kadardır. Sıcak suları Hürmüz Boğazı kanalıyla Umman Denizi ve Hint Okyanusu’na karışır. Kuzeydoğuda Şattülarab (Ervend) ırmağı ağzından başlayan ve Güneydoğuda Hürmüz Boğazı’na kadar uzanan Basra Körfezi’nin uzunluğu yaklaşık olarak 805 km’dir. Genişliği yaklaşık 280 km. derinliği ise ortalama 40-50 m arasında değişmektedir. Derinliğin en fazla olduğu ve 100 metreye ulaştığı yer Hürmüz Boğazı’dır.

Hürmüz Boğazı neden önemli?

Ortadoğu petrollerinin %40’ını (ABD, Batı Avrupa ve Çin’e gönderilen petrolün yaklaşık yarısı) bu boğazdan transit geçen gemiler taşır.

ABD Enerji Danışma Yönetimine göre; 2016 yılında her gün 18,5 milyon varil petrol bu boğazdan geçti. Bu da bir önceki yıla oranla yüzde 9 artışa tekabül ediyor. Dünyada her yıl deniz yoluyla petrol ve diğer sıvı yakıtların yüzde 30’u yine bu boğazdan geçiyor.

Suudi Arabistan, İran, Birleşik Arap Emirlikleri, Kuveyt ve Irak, ham petrol ihracatının önemli bir bölümü buradan geçiyor. Katar doğal gazının neredeyse tamamı yine buradan aktarılıyor.

Stratejik önemi büyük olan bu deniş hattı İran ve Umman’ın kontrolündedir.

Hürmüz Boğazı’ndan ne kadar petrol geçiyor?

Hürmüz boğazı özellikle körfez ülkelerinin dışarıya deniz yoluyla açıldığı bir kapıdır. Çünkü İran, Irak, Kuveyt, Suudi Arabistan, Bahreyn, Birleşik Arap Emirlikleri ve Katar’ın üretmiş olduğu petrol diğer ülkelere bu boğazdan geçerek ulaşır. Yaklaşık olarak Ortadoğu veya körfez bölgesinde üretilen petrolün 2/5’lik kısmı (%40) bu boğazdan geçmektedir. Gemi ulaşımı ile özellikle Avrupa’nın batı ülkelerine, Amerika Birleşik Devletlerine ve Çine ihraç edilmektedir. Bu özelliğinden dolayı Hürmüz boğazı alternatifi olmayan bir boğaz olarak adlandırılmakta ve önem kazanmaktadır.

Hürmüz boğazı petrol ile birlikte Dünya LNG yani sıvılaştırılmış gaz ihracatının da 2/3’lük gibi yüksek bir miktarın geçtiği bir boğazdır.

İran’ın tehdidi nedir?

Figaro ayrıca; İran hükumeti bu boğazı kapatmakla tehdit ediyor. İranlılar deniz yollarını, denizaltılarını ve gemilerini bu su yolunu kapatmak için kullanabilirler. Devrim Muhafızları güçlü deniz kuvvetine sahiptir ve yüksek hızlı teknelerle, karadan denize füze topçuları ve kara mayınlarıyla asimetrik savaş gücünü artırmıştır. İran 2011 yılında da bu boğazı kapatma tehdidinde bulunmuştu. Ancak bu tehdit hiçbir zaman uygulanmadı. Bunun yerine boğaz İran-Irak arasında deniz savaşına sahne oldu. İki ülke 1984’ten 1987’ye kadar savaş tankerleri kullandı, ifadelerine yer verdi.

Boğazın kapatılmasının petrol pazarı üzerinde nasıl bir etkisi olur?

Figaro daha sonra; uzmanların ifadelerine göre Hürmüz Boğazı’nın tamamen kapatılması durumunda petrol fiyatları görülmemiş bir şekilde artacaktır. Bazıları varil başına 200 dolardan bahsediyor. Petrol ihracatı yapan ve limanları Fars Körfezi’nde olan Birleşik Arap Emirlikleri, Kuveyt ve Irak ile yine petrol ihracatı yapan ve deniz yolunu kullanan Suudi Arabistan en çok zarar görecek ülkelerdir. Petrol alan ülkelerden Asya ülkeleri, Avrupa ülkeleri ve Amerika da büyük bir sorunla karşı karşıya kalacaktır, yazdı.

Boğazın çevresini dolaşma imkanı var mıdır?

Dergi son olarak; sadece Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri petrolü Fars Körfezi’nin dışına çıkarabilecek petrol hattına sahiptir. Ancak Hürmüz Boğazı’nın çevresini dolaşma yollarının çoğu kullanılabilecek gibi değil, ifadelerine yer verdi.