28 ve 29 Nisan 1960 Olayları!

Prof. Dr. Fazıl Agiş

fazilagis@gmail.com

28 ve 29 Nisan 1960’tı. İktidarda olan Demokrat Parti, söz verdiği demokrasiyi muhalefeti susturabilmek için örfî İdare (Sıkı Yönetim) ilan ederek Beyazıt’ta protesto yapan İstanbul Üniversitesi profesörleri ve öğrencileri tartaklanıyordu. Hatta polis bunlara ateş bile açtı. Tanklar yürüdü; ölen ve yaralananlar oldu.
28 Nisan 1960’ta, Demokrat Parti iktidarının baskıcı uygulamalarını ve Tahkikat Komisyonu’nu protesto etmek amacıyla, üniversite öğrencileri İstanbul Üniversitesi’nin merkez binasında toplandı. Toplanan öğrenciler “Kahrolsun diktatörler!”, “Hürriyet isteriz!” sloganları atmaktaydı.

Bunun üzerine, emniyet güçleri protesto yapan öğrencileri çembere aldı ve öğrencileri dağıtmak için ateş açtı. Açılan ateş sonucu İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi öğrencisi Turan Emeksiz vurularak hayatını kaybetti.

Bölgede bulunan diğer öğrenciler de polis tarafından dövüldü, arabalarla yerlerde sürüklendi. Olaylara müdahale etmek isteyen akademisyenler ve polislerden kampüsü terk etmesini isteyen İstanbul Üniversitesi rektörü Ord. Prof. Dr. Sıddık Sami Onar, polisler tarafından tartaklandı.

Üniversitenin bahçesinde heykel başında başlayan olaylar Beyazıt Meydanı’na da yayıldı. Polis ve öğrenciler arasındaki kargaşanın çığırından çıkmasıyla, takviye amaçlı olarak ordu birlikleri meydana çağrıldı. Askerleri gören öğrenciler ”Türk ordusu çok yaşa”, ”ordu ile beraberiz” sloganları atmaya başladı. Bunun üzerine askerler ve bölgede bulunan öğrenciler birbirleriyle sarıldı, asker ve öğrenciler arasında arbede yaşanmadı.

Hatta polisler tarafından tutuklanıp, Davut Paşa Kışlasına Bugünkü Yıldız Teknik Üniversitesi Kampüsü) götürülmek üzere askerlere verilen üniversite öğrencileri, askerler tarafından kışlaya götürülmeden serbest bırakılmıştır. Sadece 40 öğrenci kışlaya götürülmüş, onlarla da kışlada bulunan askerlerle futbol maçı yapmıştır. 28 Nisan günü yaşananlar, Kanlı Perşembe olarak da adlandırılmaktadır.

Yaşanan olaylar nedeniyle, İstanbul Üniversitesi 15 gün boyunca kapatıldı. İstanbul’da gece sokağa çıkmak yasaklandı, sıkıyönetim ilan edildi, gazetelere de yayın yasağı getirildi. Ertesi gün, 29 Nisan’da, öğrenciler protestolarına devam ettiler. 30 Nisan günü Sultanahmet Meydanı’nda toplananlar arasında bulunan İstanbul Erkek Lisesi öğrencisi Nedim Özpolat adlı öğrenci polis ateşi sonrası hayatını kaybetti.

İstanbul’da 28 Nisan’da başlayan protestolar, 29 Nisan’da Ankara’ya da yansıdı. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde öğrenciler tarafında iktidar aleyhine protestolar yapıldı. Öğrenciler ve polis kuvvetleri arasında arbede çıktı. Güvenlik güçleri Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde bulunan öğrencilere ateş açtı ve yaşananlar sebebiyle Ankara’da da sıkıyönetim ilan edildi.
Bu olaylardan tam bir hafta sonra, Ankara Kızılay’da ilk Türk sivil itaatsizlik eylemi olan 555K (beşinci ayın beşinde saat beşte Kızılay’da) protestoları gerçekleşmiştir.
28-29 Nisan Olayları, o güne kadar görülen en önemli ve en büyük öğrenci protestosudur. Olaylarda yaşananlar, 27 Mayıs Darbesi’nin erkene alınmasında etkili olmuştur.
O zaman Gazi Osman Paşa’nın Plevne marşındaki sözler:
Olur mu böyle olur mu?
Kardeş kardeşi vurur mu?
Kahrolası diktatörler
Bu dünya size kalır mı?
Şeklinde söylenince bunun anısına Ankara’da Demokrat Parti’nin iktidara geliş tarihi olan 14 Mayıs 1950 hatırasına kurulan 14 Mayıs Evleri mahallesinin adı ile İstanbul’daki Taşlıtarla semtinin adları Gazi Osman Paşa olmuştur.

Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi (Mülkiyelilerin protestoları).

Yazı Arşivi